واشر فنری
واشر
فنری یکی از اجزای مهم اتصالات پیچ و مهره های محسوب می شود که معمولا
بصورت تک و همراه با واشر تخت بکار گرفته می شود. واشر فنری در واقع نقش
افزایش دهنده تنش اتصال را ایفا می کند بدین معنا که اتصال پیچ و مهره با
قرار گرفتن در انتهای اتصال و قبل از پرس کردن واشر فنری تنش ویژه ای
ندارند اما با محکم تر کردن اتصال و پرس شدن واشر فنری
است که به تدریج تنش اتصال تکمیل می شود. بدون استفاده از واشر فنری در
اتصالات تنها با بکار گیری مهره قفلی یا مهره کاسه نمدی است که می توان به
تنشی ابتدایی در اتصال رسید و در غیر این صورت اتصال پیچ و مهره تحت تاثیر
لرزش و ارتعاش در آستانه باز شدن قرار می گیرد.
مشخصات فنی واشر فنری
واشر
فنری در سایز ها و در جنس های مختلفی تولید می شود. معروف ترین و پر
کاربرد ترین استاندارد تولید واشر فنری DIN 127 می باشد که به بیان
استاندارد ابعادی شامل قطر و ضخامت، فاصله دو سطح برش خورده در واشر فنری
و شکل برش در واشر اشاره دارد و بیانگر کلاس و متریال واشر فنری نیست.
واشر فنری که در انگلیسی با دو نام مختلف Split Washer به مفهوم واشر بریده
شده و همچنین Spring Washer واشر فنری معروف است در سایز های مختلف
میلیمتری از 3 میلیمتر به بالا تولید می شود. کلاس های مختلفی از واشر فنری
در صنایع مورد استفاده قرار می گیرند که پر کاربرد ترین آنها واشر فنری
آهنی کلاس 4 یا 5 می باشد که از جنس آهن نرم بوده و به رنگ نقره ای با
آبکاری گالوانیزه سرد در بازار یافت می شود.
واشر فنری گالوانیزه
واشر
فنری آهنی استاندارد DIN 127 که همراه با واشر تخت بر روی اتصالات پیچ و
مهره ای مورد استفاده قرار می گیرد در سایز های میلیمتری تولید میشود. این
واشر فنری بدون آبکاری سطحی به رنگ سیاه مقاومت محیطی بسیار کمی در برابر
رطوبت و آب داشته به سرعت زنگ می زند. از این رو واشر فنری آهنی استاندارد
DIN 127 اغلب بصورت آبکاری شده سطحی در حمام های آبکاری گالوانیزه سرد و با
بکار گیری عنصر فلزی فعال روی آبکاری می شود. استاندارد DIN 127 مبین
ابعاد و قطر داخلی و خارجی واشر فنری، ضخامت و فاصله لبه های برش خورده در
واشر فنری می باشد. چروه صنعتی پیچ سازان تولید کننده سایز های مختلف واشر
فنری آهنی استاندارد DIN 127 بصورت گالوانیزه است. دلیلی استفاده از این
واشر فنری افزایش تنش اتصال با مهره و جلوگیری از باز شدن اتصال است.
نقش واشر فنری در تنش اتصال پیچ و مهره
واشر های
فنری بطور معمول در اتصالات پیچ و مهره ای بالاخص در مواردی که اتصال بر
روی ماشین دینامیکی دارای لرزش سوار شده باشد مورد استفاده قرار می گیرند.
واشر فنری بگونه ای دو نقش بسیار مهم را در اتصال پیچ و مهره ایفا می کند
که عبارتند از افزایش تنش اتصال و جلوگیری از باز شدن اتصال بر اثر لرزش.
در هنگام اتصال مهره بر روی پیچ و در لحظه همنشینی مهره بدون استفاده از واشر فنری
بصورت لحظه ای سطح پیچ یا واشر تخت را لمس می کند و از این لحظه میزان
اتصال بسیار اندک بوده و تنش اتصال کامل نمی شود. این در حالی است که با
استفاده از واشر فنری در اتصال پیچ و مهره در کنار واشر تخت از لحظه بر هم
نشینی مهره بر روی واشر تخت یک حد فاصل برش که در ساختار واشر فنری ایجاد
شده است برای حرکت مثبت و افزایش تدریجی تنش اتصال برای مهره وجود دارد.
اهمیت واشر فنری در اتصالات دینامیک
در
اتصالات دینامیک پیچ و مهره که بر روی ماشین آلات مکانیکی دینامیک با
اجزای دوار مانند الکتروموتورها، گیربکس ها و ماشین آلات دیگر با موتور
احتراق و یا شافت گردان قرار می گیرند احتمال باز شدن اتصال پیچ و مهره بر
اثر لرزش دستگاه بسیار بالا می باشد. استفاده از واشر فنری در این دستگاه
ها و در بین اتصال مهره و پیچ سبب می شود در لحظه لرزش و ارتعاش و حرکت
میکرومتری و لحظه ای مهره بر روی پیچ واشر فنری به سبب خاصیت کشسانی که
دارد افزایش طول داشته و از پیش رانی مهره و باز شدن کامل اتصال جلوگیری به
عمل آورد.
معیار های کیفی واشر فنری
واشر های فنری از آنجا
که نقش بسیار مهمی در اتصال و در واقع متصل ماند پیچ و مهره تحت تنش دارند
دارای استاندارد های کیفی متعددی هستند. با این وجود که شناخته شده ترین
استاندارد تولید واشر فنری استاندارد DIN127 می باشد که به بررسی مشخصات
ابعادی واشر فنری بیش از متریال تاکید دارد مواردی کلی می توان برای تعیین
کیفیت تولید واشر فنری طبق استانداردها تعیین نمود که در زیر بررسی می
کنیم.
- فاصله برش واشر فنری که حد فاصل دو قسمت برش خورده در دو سر
بیرونی یا پشت تا پشت برش می باشد که نقشی موثر و مستقیم در میزان و
قابلیت فنریت واشر فنری دارد.
- ضریب الستیسیته متریال واشر فنری
بدین معنا که هر قدر ضریب فنر که در فیزیک با حرف k مشخص می شود بالاتر
باشد اختمال پرس دائمی واشر تخت کمتر شده و خاصیت الاستیسیته خود را با
کیفیت بیشتری حفظ می کند.
- خواص محیطی واشر فنری که تحت
تاثیر دو فاکتور متریال بکار رفته در تولید واشر فنری و آبکاری سطحی آن
قرار دارد نیز از فاکتور های کیفی واشر فنری محسوب می شود.
برخی از معیار های کیفی واشر فنری را با بازبینی ظاهری نیز می توان مشخص
نمود. این در حالی است که خواص مکانیکی، میزان فنریات و خاصیت الاستیسیته
واشر فنری می بایست توسط دستگاه تست و سنجیده شود.
بررسی مقاومت سطحی واشر فنری
مقاومت
سطحی واشر فنری از دو جنبه مورد بررسی قرار می گیرد. واشر های فنری نیز
مانند دیگر انواع پیچ و مهره هاي صنعتی دارای مشخصات مکانیکی مختلفی مانند
تنسایل مقاومتی و سختی سطحی هستند که از میان این دو مشخصه مکانیکی سختی
سطحی یکی از فاکتور های بررسی کیفی مقاومت سطحی واشر فنری محسوب می
شود که با تنست های سختی سنجی مانند روش های راکول، برینل و ویکرز قابل
اندازه گیری می باشد. از دیگر خواص مکانیکی قابل بحث ضریب فنریت واشر فنری
می باشد که جزو بررسی های کیفی سطحی آن محسوب نمی شود. اما دومین فاکتور
بررسی مقاوت سطحی واشر فنری در واقع بررسی مقاومت محیطی در برابر مواد
معدنی، انواع گازهای خورنده ، سیالات خورنده و ... می باشد. از این رو برای
افزایش مقاومت سطحی واشر فنری از انواع آبکاری های سطحی استفاده می
شود. این آبکاری ها در گذشته با ترکیبات فلزی مختلفی صورت می گرفت که در
آن میان حتی از فلزاتی مانند کادمیوم نیز استفاده می شده است. اما در حال
حاضر به سبب آثار تخریبی که کادمیوم برای محیط زیست دارد تنها از آبکاری با
فلز زینک تحت سه فرایند گالوانیزه گرم، گالوانیزه سرد و داکرومات استفاده
می شود که مناسب ترین و مدرن ترین نوع آبکاری سطحی واشر فنری به منظور
افزایش مقاومت سطحی آن واشر فنری داکرومات می باشد.